DIERENLEVEN

TENTOONSTELLING

Terug

Dierenleven

08 jun – 22 sep 2024
M HKA, Antwerpen

Wat is een dier? En kunnen wij mensen vriendschap sluiten met dieren? Deze vragen staan centraal in de groepstentoonstelling Dierenleven. Het openingswerk The Liberation of Animals from their Cages XVI (2014) is dat van kunstenares Lin May Saeed (1973-2023), die haar artistieke praktijk volledig wijdde aan thema’s zoals dierenbevrijding, domesticatie en co-existentie. Haar werk, dat de complexe relatie tussen mens en dier onderzoekt, vormt een van de belangrijkste pijlers van dit project.

Iedereen heeft wel eens te maken met dieren, ze maken deel uit van onze collectieve verbeelding. Van kinds af volgen en observeren we diersoorten in allerlei situaties. Onze meningen over hen zijn veelal persoonlijk gekleurd. Wie spreekt over dieren begeeft zich op een populair maar zeer complex terrein, toch zijn ze er altijd geweest. Mensen evolueren samen met andere dieren en ook onze houding tegenover hen groeit mee.

De laatste twee decennia hebben dierenstudies wereldwijd aan belang gewonnen als een nieuwe academische discipline. Wetenschappers bevragen concepten zoals ‘dierlijkheid’, ‘animalisering’ of ‘dierwording’, om menselijke interpretaties en voorstellingen van dieren te onderzoeken. Steeds meer dierenstudies streven ernaar om mens-dierrelaties te begrijpen vanuit een historisch perspectief, met aandacht voor de complexiteit van het vraagstuk in relatie tot dierenrechten organisaties, zorgethiek, ecologie, feminisme, mensenrechten, postkoloniale studies en andere disciplines.

Het is belangrijk om te duiden dat de aandacht voor dierenwelzijn, en later voor dierenrechten, zich situeert in het negentiende-eeuwse Europa. Vrijheidsbewegingen kwamen op, zoals de strijd van de feministen (zoals de suffragettes) voor vrouwenrechten en de strijd van de abolitionisten voor de afschaffing van slavernij, en creëerden de voedingsbodem voor de eerste dierenrechtenbewegingen. Sindsdien stellen activisten en academici het fenomeen van ‘dierlijke objectificatie’ binnen voedingsindustrie, kledingindustrie en entertainment, en in andere sectoren die gepaard gaan met uitbuiting in vraag.

In Dierenlevens wordt het onderwerp ‘dieren’ onderzocht vanuit de beeldende kunst. Er worden fundamentele vragen gesteld worden over wat ‘dier zijn’ is, en of mensen in staat zijn om bevriend te zijn met andere soorten. Deelnemende kunstenaars onderzoeken kritisch het idee van ‘menselijk exceptionalisme’, dat voortkomt uit de overtuiging dat dieren niet weten wat doodgaan is, of geen gevoel hebben voor de toekomst.

De titel van de tentoonstelling verwijst naar de fictokritische roman The Lives of Animals (1999) van J.M. Coetzee. De tekst volgt een polemische vorm van filosofisch dialoog, waarin twee lezingen die worden gegeven door het fictieve hoofdpersonage, de bekende auteur Elisabeth Costello, verweven zijn in het verhaal. Coetzee presenteert verschillende standpunten over dieren. Vaak zijn dit perspectieven die extreem gepolariseerde zijn, wat de roman een visionair karakter geeft en de dynamiek van het publieke debat rond het onderwerp dieren vandaag weerspiegelt. Het hoofdpersonage van de roman bespreekt de fundamenten van de menselijke moraal, verwijzend naar de ethiek van mededogen en de ‘dichterlijke verbeelding’ (het vermogen om je te verplaatsen in een ander dier). De empathie en vriendelijkheid, waarover Costello spreekt, worden het uitgangspunt voor de huidige tentoonstelling, die een interdisciplinaire benadering voorstelt. Literatuur, filosofie, ethiek en beeldende kunst worden gecombineerd om conventionele opvattingen over dieren te onderzoeken en bezoekers aan te moedigen hun relatie met dieren te herbekijken.

Een andere belangrijke inspiratiebron is het werk van kunstenaar Lin May Saeed (1973–2023), die haar artistieke praktijk volledig wijdde aan thema’s zoals dierenbevrijding, domesticatie en co-existentie. Haar werk onderzoekt transculturele, complexe relaties tussen mensen en dieren, en roept belangrijke onderzoeksvragen op binnen het project.

Lachende ratten, verborgen geluiden uit het Amazonewoud of het getjilp van vogels uit alle hoeken van de wereld zijn geluiden die je hier kan ervaren. In deze geluidsruimte specifiek samengesteld voor Dierenleven hoor je verschillende dieren aan het woord. De kunstenaars en onderzoekers maken voor hun opnames gebruik van dierentuinmusicologie, eco-akoestiek (klankstudies in relatie tot ecologie) en veldopnames. De ruimte geeft de tentoonstelling een performatieve dimensie, die cruciaal is binnen de methodologie van het curatoriële onderzoek, waarbij ook makers van transdisciplinaire praktijken betrokken worden die zich al lange tijd verdiepen in het onderwerp.

Voor deze tentoonstelling is een ethische code opgezet, waarbij we geen levende dieren, taxidermie of vormen van dierenleed tonen. In Dierenleven nemen dieren de hoofdrol op, waarbij de focus wordt gelegd op hun levensloop en uniciteit. Tegelijkertijd wordt er gepleit voor empathie, vriendelijkheid en dierenliefde.

Kunnen we, en onder welke omstandigheden, een dierlijk standpunt aannemen?

Kunstenaars

Deze groepstentoonstelling toont werk van: Noor Abuarafeh, Antonia Baehr (samen met Dodo Heidenreich, Nanna Heidenreich, Mirjam Junker, Itamar Lerner, Catriona Shaw, Ida Wilde, Steffi Weismann), Yevgenia Belorusets, Pierre Bismuth, melanie bonajo, Elen Braga, Sue Coe, Simone Forti, Nicolás García Uriburu, Piero Gilardi, Golden Snail Opera Collective (Isabelle Carbonell, Joelle Chevrier, Yen-Ling Tsai, Anna Tsing), Rebecca Horn, Katarzyna Krakowiak, K.P. Krishnakumar, Luís Lázaro Matos, Laura Lima, Anne Marie Maes, Dafna Maimon, Britta Marakatt-Labba, Ad Minoliti, Jean Painlevé, Charlemagne Palestine, Panamarenko, Rosana Paulino, Janis Rafa, Lin May Saeed, Tomás Saraceno, Carolee Schneemann, Filip Van Dingenen, Aleksandra Waliszewska.

Sonische ruimte

Izabela Dłużyk, Nathan Gray, Jonáš Gruska, Kathy High (samen met Michelle Temple, Matt Wellins), Anne Marie Maes, Jean-Claude Roché, Tomás Saraceno, Lisa Schonberg, en anderen.

Klik hier om door de digitale scan van de tentoonstelling te wandelen.

Een bewerking van dit project zal getoond worden in Salt in Istanbul in 2025.

Deze tentoonstelling wordt gesteund door L’Internationale, een confederatie van zeven grote kunstinstellingen en partners.